Λουκάς (άγιος)

(1oς αι. μ.Χ.). Ευαγγελιστής και άγιος της χριστιανικής Εκκλησίας. Γεννήθηκε στην Αντιόχεια, όπου άσκησε το επάγγελμα του γιατρού. Υπήρξε μαθητής και συνεργάτης του Απόστολου Παύλου, τον οποίο συνόδευσε στη Ρώμη και συνέδραμε ηθικά στη διάρκεια της μακρόχρονης φυλάκισής του. Μετά τον θάνατο του Παύλου, ο Λ. εγκαταστάθηκε, σύμφωνα με την παράδοση, στην Αχαΐα και έπειτα στη Θηβαΐδα, όπου και πέθανε. Σε αυτόν αποδίδεται η συγγραφή του τρίτου Ευαγγελίου, το οποίο συντάχτηκε ύστερα από ενδελεχή εξέταση των μαρτυριών και των γραπτών πηγών για τη ζωή του Ιησού. Η αφήγηση αναπτύσσεται κατά ακριβή χρονολογική τάξη, με συχνές αναφορές στη θύραθεν ιστορία. Το Ευαγγέλιο του Λ. διηγείται σε μεγαλύτερη έκταση τη γέννηση και την παιδική ηλικία του Ιωάννη του Βαπτιστή και του Ιησού, ενώ πιθανότητα συγγράφηκε κατά τα έτη που προηγήθηκαν του άλλου έργου που αποδίδεται στον Λουκά, Πράξεις των Αποστόλων (περ. 63 μ.Χ.). Το κείμενο ξεκινά με την περιγραφή της θυσίας στον ναό του Σολομώντα, γεγονός που ερμηνεύει και την εικονογραφία, στην οποία ο Λ. παριστάνεται ορισμένες φορές με μορφή βοδιού. Και τα δύο έργα είναι γραμμένα σε κομψή και καθαρή ελληνική γλώσσα, αν και συναντώνται κάποιοι όροι που προέρχονται από την εβραϊκή. Σύμφωνα με μία παράδοση, που ήταν ευρύτατα διαδεδομένη κατά τον Μεσαίωνα, ο Λ. ήταν και ζωγράφος και σε αυτόν αποδίδονται εικόνες της Παναγίας. Η μνήμη του τιμάται από την Ανατ. Ορθόδοξη Εκκλησία στις 18 Οκτωβρίου. Ο ευαγγελιστής Λουκάς, σε μικρογραφία κώδικα (Μονή Βαρλαάμ, Μετέωρα).